Αυτές τις ημέρες οδηγήθηκα σχεδόν αναγκαστικά από τα media σε μια ανακάλυψη. Έκαναν τον όρο ‘‘νεκρή γλώσσα’’ κομμάτι της ζωής μου. Νεκρές θεωρούνται επιστημονικώς οι γλώσσες που δεν διδάσκονται πια ως native σε κάποιο σχολείο. Εκπρόσωποι της κοινωνίας που ψηφίζουν νόμους για να βελτιώσουμε όσα βελτιώνονται ή να προστατεύσουμε όσα οφείλουμε να κληρονομίσουμε στις επόμενες γενιές, πρότειναν μια κατ’ αυτούς λογική λύση. Ακόμα κι αν είναι θησαυρός μια νεκρή γλώσσα, να την ‘‘κηδέψουμε’’ ώστε να μην πιάνει χώρο.
Αυτό τον σημαντικό όρο εγώ αγνοούσα, ενώ άλλοι δείχνουν απόλυτα οικείοι μαζί του κι επιπλέον είμαι υποχρεωμένη να τον δεχτώ ως επιστημονικό και ως εκ τούτου σωστό ή έστω θεμιτό. Παραμερίζω την απογοήτευσή μου για να σκεφτώ καλύτερα...
Αρχαία Ελληνικά (η νεκρή γλώσσα)
Αρχαία Ελληνικά (η νεκρή γλώσσα)
Νέα Ελληνικά (υποθετικά, η ζωντανή)
Τι ξέρω;
Συμπερασματικά από όσα βρήκα στις πηγές μου, τα Αρχαία Ελληνικά είναι μια γλώσσα που γεννήθηκε πιθανά γύρω στους δεκαπέντε αιώνες πριν το Μεσσία. Θαλασσινοί κι έμποροι σε κάποια από τα ταξίδια τους προς το Νότο (κατά κάποιους στην διαδρομή προς τις Ινδίες από τις οποίες αγόραζαν μπαχαρικά και πετράδια) ίσως γνώρισαν και εντυπωσιάστηκαν από ένα σύστημα γραπτού αλφαβητικού συστήματος των Φοινίκων. Μετέφεραν όλο χαρά το νέο στην πατρίδα όπου οι σοφοί το δέχτηκαν, το υιοθέτησαν, έκαναν αλλαγές που θεωρούσαν χρήσιμες, πρόσθεσαν ήχους φωνηέντων που θεώρησαν απαραίτητους να εκφραστούν κι έκαναν πιο ευέλικτη τη χρήση. Έγινε διάσημη από εκείνα τα χρόνια η νέα αυτή γλώσσα* και χρησιμοποιήθηκε από τους μορφωμένους της εποχής σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο.
Συμπερασματικά από όσα βρήκα στις πηγές μου, τα Αρχαία Ελληνικά είναι μια γλώσσα που γεννήθηκε πιθανά γύρω στους δεκαπέντε αιώνες πριν το Μεσσία. Θαλασσινοί κι έμποροι σε κάποια από τα ταξίδια τους προς το Νότο (κατά κάποιους στην διαδρομή προς τις Ινδίες από τις οποίες αγόραζαν μπαχαρικά και πετράδια) ίσως γνώρισαν και εντυπωσιάστηκαν από ένα σύστημα γραπτού αλφαβητικού συστήματος των Φοινίκων. Μετέφεραν όλο χαρά το νέο στην πατρίδα όπου οι σοφοί το δέχτηκαν, το υιοθέτησαν, έκαναν αλλαγές που θεωρούσαν χρήσιμες, πρόσθεσαν ήχους φωνηέντων που θεώρησαν απαραίτητους να εκφραστούν κι έκαναν πιο ευέλικτη τη χρήση. Έγινε διάσημη από εκείνα τα χρόνια η νέα αυτή γλώσσα* και χρησιμοποιήθηκε από τους μορφωμένους της εποχής σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο.
Στη διαδρομή γέννησε διαλέκτους (Αργολική, Χαλκιδική, Αχαϊκή, κτλ) που με τη σειρά τους γέννησαν άλλες γλώσσες (Χαλκιδική -> Λατινικά). Άφησε απόγονους παιδιά (Πρωτοελληνική, Μυκηναϊκή Ελληνική), εγγόνια (Κλασική Ελληνική, Ελληνιστική Κοινή), δισέγγονα (Μεσαιωνική Ελληνική, Νέα Ελληνική).
Νέα Ελληνική. Μια σπουδαία γλώσσα του σήμερα, με δυνατότητες να εκφράσεις ό,τι επιθυμείς, ενώ πολύ σπάνια σου αρνείται (‘‘δεν λέγεται έτσι’’). Ζει με το οξυγόνο που της παρέχει η μητέρα της Αρχαία Ελληνική. Τη δολοφονούμε κάθε μέρα.
Ο μικρόκοσμος μου...
Πριν λίγα χρόνια έμαθα πως η Νέα Ελληνική έχει έδρα στο πανεπιστήμιο του ´Αμστερνταμ (αποκόμισα την εντύπωση πως με ελληνική αμέλεια αποδυναμώνεται) και η αρχαία μορφή της διδάσκεται σήμερα σε ορισμένες κατευθύνσεις του λυκείου. Άκουσα παρόμοια πράγματα και για άλλες χώρες, πχ Βρετανία, Γαλλία, κτλ. Τα Νέα και Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται επισήμως και χρησιμοποιούνται από ανθρώπους που ουδεμία σχέση έχουν με ελληνική καταγωγή!
Ο εκπρόσωπος της έδρας, του οποίου δυστυχώς δεν συγκράτησα το όνομα πριν περίπου τέσσερα χρόνια, μου έδωσε μια εξήγηση σε τέλεια Νέα Ελληνικά, για τον λόγο που τα "Ολλανδικά" Αρχαία Ελληνικά διαφέρουν τόσο (μα τόσο) από τα οικεία μας. Εν συντομία, αυτό σχετίζεται με τους "ταχυδρόμους", τους ανθρώπους δηλαδή που έφεραν τη γλώσσα αυτή από την πατρίδα σε άλλες χώρες, αιώνες πριν. Έγιναν παρεμβάσεις από τους ίδιους οι οποίες έμειναν σαν κληρονομιά στις διαλέκτους που φέρουν το όνομά τους ως υπότιτλο, κάτω από τον κύριο τίτλο Αρχαία Ελληνικά. Μεγάλη κουβέντα. Δεν την ολοκληρώσαμε ποτέ, ούτε επιδιώκω να μπω σε χωράφια για τα οποία δεν έχω εφόδια γνώσης (εκτός αν είχα μυριστεί ευκαιρία για ‘‘μάθημα’’). Πάντως δεν είναι λίγες οι φορές που Ολλανδοί μου απήγγειλαν ένα κομμάτι της Ιλιάδας που, ακόμα κι αν δεν μπορούσα να καταλάβω, ένιωθα τη χαρά του ανθρώπου και την ικανοποίηση για τη γνώση του. Είχε μια όμορφη γυαλάδα το μάτι τους. Χαμογελούσαν όλες τις φορές.
Κάποτε είχα ακούσει μεταξύ άλλων τον αδελφό μου να λέει: Όποιος διδάσκεται Αρχαία Ελληνικά, μαθαίνει να σκέφτεται. Το θεώρησα (τότε) υπερβολή λόγω της αγάπης του για τους κλασικούς (και το ζώδιο στο λέοντα... επίμονα πλάσματα). Είναι πιθανόν να μου θυμίσει σε μια μελλοντική ντρίπλα πόσο τον κόντραρα σε εκείνη την κουβέντα και ίσως να μου επιστρέψει επιθετικούς προσδιορισμούς που μάλλον ακραία χρησιμοποίησα για να του δείξω πως ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από εκείνον μόνο κι, επιτέλους, αρκετά με τον ‘‘ομφαλό της γης’’. Δεν είναι η μόνη χώρα, ούτε η μόνη με βαθιές ρίζες και την ευθύνη γένεσης κάποιου πολιτισμού!
Η δική μου σχέση με τα αρχαία είναι πάμφτωχη. Περιορίστηκε (δυστυχώς ως τώρα) σε μιας χρονιάς φοίτηση σε γενικό λύκειο, όπου η καθηγήτρια θεωρώ ευθύνεται ολοκληρωτικά για την απόφασή μου να φύγω μακριά κι ίσως βαρύνεται ουσιαστικά εκείνη για όσα μετάνιωσα στην συνέχεια των σπουδών μου, που θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι άλλες (σκέφτομαι τώρα που γνωρίζω καλύτερα τον εαυτό μου). Οι σύγχρονοι ‘‘δάσκαλοι’’ όμως είναι απασχολημένοι με άλλα πράγματα.
Εδώ και λίγα χρόνια αφήνω την παλιά κρυφή μου αγάπη για Πέννα και Γλώσσα να ασχολείται ερασιτεχνικά (αλλά ουσιαστικά) με την μετάδοση γνώσης προς χρήση της Νέας Ελληνικής γλώσσας, σε κάποιο κέντρο της περιοχής όπου ζω. Μέσα στα πλαίσια του ότι πρέπει να ξέρω δυο πράγματα ως εισαγωγή ή να βρω εξηγήσεις για φαινόμενα που δεν υπάρχουν στη γλώσσα τους, αλλά και να αποφύγουμε ένα μάθημα πλήρες από (βαρετά) ''αξιώματα'', έκανα τις επίσης ερασιτεχνικές μου έρευνες. Μαζί με τους μαθητές τοποθετήσαμε σε ένα δικό μας χάρτη τις δικές μας γέφυρες που οδηγούσαν στην κατανόηση κι επικοινωνία. Έτσι μπορούν κι εκείνοι να τοποθετήσουν κάπου την άγνωστή τους γλώσσα, μέσα σε ένα τεράστιο σύνολο από άλλες γλώσσες (να πω και φιλοσοφίες;) αλλά και μέσα στο χρόνο. Πολύ συχνά έγινε η Αρχαία Ελληνική, το εργαλείο που μας βοήθησε να γεφυρώσουμε!
Ήταν εκεί που έψαχνα πως θα κατανοήσει τις πτώσεις κάποιος που δεν έχει ξανακούσει για αυτές ή για τον μέλλοντα διαρκείας κάποιος που έχει μάθει να απλουστεύει τόσο το συντακτικό του που αρκεί ένας απλός μέλλοντας για όλα, όταν κατάλαβα τι εννοούσε ο αδελφός μου και τόσοι άλλοι πριν από αυτόν!
Η γλώσσα η Ελληνική σε μαθαίνει να σκέφτεσαι. Ναι, και η Νέα!
Από εκεί και ύστερα παρασύρθηκα αρκετές φορές, όποτε έπαιρνα ερεθίσματα μέσα από το μάθημα και για να μη μακρηγορώ, μέσα από την πράξη και έχοντας κάνει πλέον μια εντελώς άτυπη έρευνα και στατιστική, οδηγήθηκα (όχι με επιστημονικούς όρους, απλοϊκά μα καθαρά) στο συμπέρασμα πως μάλλον είχαν δίκιο τελικά. Η ελληνική γλώσσα είναι "πλουσιότερη" κι αυτό δεν βασίζεται απλά και μόνο στην υπεροχή των γλωσσικών λημμάτων που την αποτελούν (και που ξεπερνούν κατά τεράστια νούμερα την δεύτερη στη λίστα γλώσσα). Ούτε μόνο γιατί έχει γραμματικά ή συντακτικά φαινόμενα τα οποία δεν διαθέτουν άλλες γλώσσες όπως παρατηρώ, αν και διαθέτουν αρκετά από αυτά, τμηματικά. Όχι όλα και ακέραια.
Είναι πλουσιότερη για όλα αυτά μαζί και επιπλέον γιατί οι γλωσσικοί συνδυασμοί που επιτρέπει να γίνουν, είναι λογικά πολλαπλάσιοι (γεωμετρικά) κι αυτοί οι συνδυασμοί δεν είναι απλά γράμματα σκόρπια πάνω σε χαρτιά, με μια αύξηση στον αόριστο ή μια κοινή κατάληξη στον μέλλοντα και τέλος ο κανόνας. Είναι επιπλέον γεμάτη έννοιες που για να τις γνωρίζεις κάποιος σε έχει τιμήσει με τη διδασκαλία του κι αν τις χρησιμοποιείς είναι ο κόσμος της Γλώσσας σου και η Επικοινωνία σου πολλαπλάσια ευρύτερα και είναι δυνατόν αυτό να ικανοποιήσει μεγαλύτερο κομμάτι των ανθρώπινων αναγκών σου. Έστω των πολυτελών όπως κάποιος πρόχειρα θα θέσει, αφού τη σωματική τροφή θεωρεί ως βασική και πρώτη ανάγκη (κι όμως, καμιά φορά αυτή η "πολυτελής" ανάγκη, στέκεται εμπόδιο στην κάλυψη της βασικής).
Η περιέργεια μου (κακός ημιμαθείς αυτός με την μεγάλη περιέργεια, το παραδέχομαι!) με οδήγησε πιο πέρα. Άρχισα να ''ανακαλύπτω'' περισσότερα. Όπως ανέφερα, οι φράσεις έχουν νοήματα πέρα από τα "πρώτης κοπής" για τα οποία πρέπει να τροχίσεις νου ώστε να κατανοήσεις. Άσκηση που σαν όλες έχει ανάγκη από επανάληψη για να φέρει αποτελέσματα... Η άσκηση του νου δεν είναι πολυτέλεια! Είναι ανάγκη αν μιλάμε για μια μορφωμένη κι εξελιγμένη κοινωνία με κριτική και επικοινωνιακή ικανότητα. Οι βάσεις μπαίνουν στην παιδική ηλικία, δεν αποκτούνται ούτε ασκούνται με το... χαρτί του στρατού!
Έπεσαν, λοιπόν, στα χέρια μου άλλα στοιχεία που δίνουν πλούσιο υλικό, για σχολικά παιχνίδια ενέσεων γνώσης. Για νεαρούς μαθητές που δεν είναι σε θέση να "αποστηθίσουν" τους 21 λόγους του Ισοκράτη, μα σίγουρα μπορούν να καταλάβουν μέσα από το παιχνίδι τα σχήματα των γραμμάτων και την ιστορία τους. Να μάθουν μπερδεύοντας μύθους και φαντασία (επίσημα, απενοχοποιημένα και με το νόμο) πως πίσω από κάθε γράμμα υπάρχει ένα κομμάτι φιλοσοφίας και μαθηματικών. Πως δεν μπήκαν τυχαία τα γράμματα στη θέση που τα βλέπουν τα μάτια μας και το όνομά τους δεν ορίστηκε επίσης τυχαία. Έχει σημασία ακόμα και το σχήμα τους! Το ίδιο και η ονομασία των ουσιαστικών. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις υπάρχει μια λογική εξήγηση που οδηγεί στο όνομα, σε αντίθεση με πολλές, νεότερες γλώσσες, για τις οποίες είναι πιθανό μια ομάδα ειδικών, σοφών και πανεπιστημιακών, να κάθισε ένα απόγευμα και να όρισε πως η καρέκλα θα λέγεται chair, βάζοντας απλά μερικούς συνδυασμούς από φωνήεντα και σύμφωνα σε μια κάπως τυχαία σειρά.
Γλώσσα... μαγεία!
Κι όσο ανακαλύπτεις κάτι, ας είναι πιο πριν από άλλους το έδαφος γνωστό, πας λίγο παραπέρα στο μικρό σου προσωπικό ταξίδι γνώσης με συναισθήματα ευχάριστα συν τοις άλλοις. Με ικανοποίηση πως εκείνη τη στιγμή ταΐζεις λιγάκι το άλλο σου μισό που δεν είναι άλλο από το πνεύμα σου. Ένα μισό πιο άτυχο από εκείνο που ταΐζουμε καθημερινά, έστω και με τοξίνες!
Μην υποτιμηθεί η επίδραση των θετικών συναισθημάτων στο ρεαλιστικό κομμάτι της ζωής, στην πάλη για απόκτηση του επιούσιου!
Αυτή η γλώσσα λοιπόν, που ναι μεν διδάσκεται, που χρησιμοποιείται ακόμα σε κάθε επιστήμη, που δίνει λύση σε παγκόσμια προβλήματα κι εμπνέει σύγχρονες ανακαλύψεις, αλλά δεν διδάσκεται ως native, είναι "νεκρή"!
Σαφώς κι εν τω μεταξύ έμαθα τον όρο. Έτσι, τοποθέτησα κι εγώ για μια ημέρα την Μητέρα των Γλωσσών και της Φιλοσοφίας, στο ίδιο "νεκροταφείο" με άλλες "νεκρές" γλώσσες, για να είμαι εντάξει με τους "ελεύθερους" και τους "μοντέρνους" κι εκτός των άλλων να μην έχω και θέμα με δικές μου δηλώσεις πως ‘‘δεν είμαι λάτρης της παράδοσης’’, δικαιολογώντας έτσι την αδυναμία μου να είμαι εγώ αυτή που θα φέρει τον Τσάμικο στα χέρια της επόμενης γενιάς.
Νεκρή λοιπόν.
Νεκρό είναι κάτι που ήρθε και πέρασε. Άφησε ή δεν άφησε κάτι στο διάβα του και τώρα αιωνία η μνήμη του και το (συμβολικό ή όχι) χώμα που το σκεπάζει. Ούτε στάχτη. Ούτε ανάμνηση σε λίγο.
Μα τι λέμε!
Πάνω από πόσους τάφους (δικαίως ή αδίκως) φωνάξαμε "δεν πέθανες ποτέ" και με απλωμένη τη γροθιά "θα μείνεις πάντα ζωντανός στη μνήμη μας"; Για ανθρώπινες μονάδες που είναι πιθανόν να μην πρόσφεραν ποτέ κάτι πραγματικά σημαντικό!
Κι έτσι πριν καλά καλά εξοικειωθώ με τον όρο, αναρωτιέμαι γιατί έχει γίνει αποδεκτός για ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ γλώσσα. Κάθε γλώσσα ‘‘μιλάει’ για ένα πολιτισμό. Οι νεκροί δεν μιλούν! Κάθε γλώσσα κουβαλάει ιστορία. Οι νεκροί δεν ''κουβαλούν''. Η ιστορία τιμωρεί αν την "νεκρώσεις". Αν οι γλώσσες που δεν διδάσκονται as native θεωρούνται νεκρές, οι λαοί τους που επιτρέπουν αυτό τον (συμβολικό έστω) θάνατο, είναι καταδικασμένοι να πεθάνουν οι ίδιοι. Και να ξεχαστούν.
Η Αρχαία Ελληνική Γλώσσα κι όσα κουβαλάει στους ώμους της κατάφερε να υπάρξει για πάνω από 3 χιλιάδες χρόνια και δεν επιθυμώ να είμαι εγώ που θα υπογράψω το πιστοποιητικό θανάτου της!
‘‘Νεκρές’’ οι φτηνές και εντελώς επιφανειακές δικαιολογίες τύπου "διδάσκονται πολλές ώρες και με λάθος τρόπο". Είναι καθήκον, υποχρέωση και... στοίχημα, να βρούμε τρόπο βελτίωσης του "μέσου" πριν σκοτώσουμε το "μήνυμα".
Θέλει μόνο όραμα, φαντασία, όρεξη και αγάπη!
*Σαφώς κι αυτό δεν είναι επιστημονικό ντοκουμέντο, αλλά μια προσωπική απλοϊκή υπόθεση. Υπάρχουν στοιχεία που αναφέρονται σε ταξίδια προς Ευρώπη και βόρεια Αφρική των διάσημων της εποχής για την ναυτική τους δύναμη, Φοινίκων, όπου έκαναν γνωστό το αλφαβητικό τους σύστημα. Έτσι ήρθαν σε επαφή μαζί του οι Έλληνες, όπου το υιοθέτησαν (με τις γνωστές προσθήκες σε φωνήεντα) και αργότερα ‘‘παρέδωσαν’’ στους Ετρούσκους. Εκείνοι έκαναν τις δικές τους μετατροπές πριν το ‘‘παραδώσουν’’ με τη σειρά τους στους Ρωμαίους. Κι άλλα πολλά...
Πριν λίγα χρόνια έμαθα πως η Νέα Ελληνική έχει έδρα στο πανεπιστήμιο του ´Αμστερνταμ (αποκόμισα την εντύπωση πως με ελληνική αμέλεια αποδυναμώνεται) και η αρχαία μορφή της διδάσκεται σήμερα σε ορισμένες κατευθύνσεις του λυκείου. Άκουσα παρόμοια πράγματα και για άλλες χώρες, πχ Βρετανία, Γαλλία, κτλ. Τα Νέα και Αρχαία Ελληνικά διδάσκονται επισήμως και χρησιμοποιούνται από ανθρώπους που ουδεμία σχέση έχουν με ελληνική καταγωγή!
Ο εκπρόσωπος της έδρας, του οποίου δυστυχώς δεν συγκράτησα το όνομα πριν περίπου τέσσερα χρόνια, μου έδωσε μια εξήγηση σε τέλεια Νέα Ελληνικά, για τον λόγο που τα "Ολλανδικά" Αρχαία Ελληνικά διαφέρουν τόσο (μα τόσο) από τα οικεία μας. Εν συντομία, αυτό σχετίζεται με τους "ταχυδρόμους", τους ανθρώπους δηλαδή που έφεραν τη γλώσσα αυτή από την πατρίδα σε άλλες χώρες, αιώνες πριν. Έγιναν παρεμβάσεις από τους ίδιους οι οποίες έμειναν σαν κληρονομιά στις διαλέκτους που φέρουν το όνομά τους ως υπότιτλο, κάτω από τον κύριο τίτλο Αρχαία Ελληνικά. Μεγάλη κουβέντα. Δεν την ολοκληρώσαμε ποτέ, ούτε επιδιώκω να μπω σε χωράφια για τα οποία δεν έχω εφόδια γνώσης (εκτός αν είχα μυριστεί ευκαιρία για ‘‘μάθημα’’). Πάντως δεν είναι λίγες οι φορές που Ολλανδοί μου απήγγειλαν ένα κομμάτι της Ιλιάδας που, ακόμα κι αν δεν μπορούσα να καταλάβω, ένιωθα τη χαρά του ανθρώπου και την ικανοποίηση για τη γνώση του. Είχε μια όμορφη γυαλάδα το μάτι τους. Χαμογελούσαν όλες τις φορές.
Κάποτε είχα ακούσει μεταξύ άλλων τον αδελφό μου να λέει: Όποιος διδάσκεται Αρχαία Ελληνικά, μαθαίνει να σκέφτεται. Το θεώρησα (τότε) υπερβολή λόγω της αγάπης του για τους κλασικούς (και το ζώδιο στο λέοντα... επίμονα πλάσματα). Είναι πιθανόν να μου θυμίσει σε μια μελλοντική ντρίπλα πόσο τον κόντραρα σε εκείνη την κουβέντα και ίσως να μου επιστρέψει επιθετικούς προσδιορισμούς που μάλλον ακραία χρησιμοποίησα για να του δείξω πως ο κόσμος δεν περιστρέφεται γύρω από εκείνον μόνο κι, επιτέλους, αρκετά με τον ‘‘ομφαλό της γης’’. Δεν είναι η μόνη χώρα, ούτε η μόνη με βαθιές ρίζες και την ευθύνη γένεσης κάποιου πολιτισμού!
Η δική μου σχέση με τα αρχαία είναι πάμφτωχη. Περιορίστηκε (δυστυχώς ως τώρα) σε μιας χρονιάς φοίτηση σε γενικό λύκειο, όπου η καθηγήτρια θεωρώ ευθύνεται ολοκληρωτικά για την απόφασή μου να φύγω μακριά κι ίσως βαρύνεται ουσιαστικά εκείνη για όσα μετάνιωσα στην συνέχεια των σπουδών μου, που θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι άλλες (σκέφτομαι τώρα που γνωρίζω καλύτερα τον εαυτό μου). Οι σύγχρονοι ‘‘δάσκαλοι’’ όμως είναι απασχολημένοι με άλλα πράγματα.
Εδώ και λίγα χρόνια αφήνω την παλιά κρυφή μου αγάπη για Πέννα και Γλώσσα να ασχολείται ερασιτεχνικά (αλλά ουσιαστικά) με την μετάδοση γνώσης προς χρήση της Νέας Ελληνικής γλώσσας, σε κάποιο κέντρο της περιοχής όπου ζω. Μέσα στα πλαίσια του ότι πρέπει να ξέρω δυο πράγματα ως εισαγωγή ή να βρω εξηγήσεις για φαινόμενα που δεν υπάρχουν στη γλώσσα τους, αλλά και να αποφύγουμε ένα μάθημα πλήρες από (βαρετά) ''αξιώματα'', έκανα τις επίσης ερασιτεχνικές μου έρευνες. Μαζί με τους μαθητές τοποθετήσαμε σε ένα δικό μας χάρτη τις δικές μας γέφυρες που οδηγούσαν στην κατανόηση κι επικοινωνία. Έτσι μπορούν κι εκείνοι να τοποθετήσουν κάπου την άγνωστή τους γλώσσα, μέσα σε ένα τεράστιο σύνολο από άλλες γλώσσες (να πω και φιλοσοφίες;) αλλά και μέσα στο χρόνο. Πολύ συχνά έγινε η Αρχαία Ελληνική, το εργαλείο που μας βοήθησε να γεφυρώσουμε!
Ήταν εκεί που έψαχνα πως θα κατανοήσει τις πτώσεις κάποιος που δεν έχει ξανακούσει για αυτές ή για τον μέλλοντα διαρκείας κάποιος που έχει μάθει να απλουστεύει τόσο το συντακτικό του που αρκεί ένας απλός μέλλοντας για όλα, όταν κατάλαβα τι εννοούσε ο αδελφός μου και τόσοι άλλοι πριν από αυτόν!
Η γλώσσα η Ελληνική σε μαθαίνει να σκέφτεσαι. Ναι, και η Νέα!
Από εκεί και ύστερα παρασύρθηκα αρκετές φορές, όποτε έπαιρνα ερεθίσματα μέσα από το μάθημα και για να μη μακρηγορώ, μέσα από την πράξη και έχοντας κάνει πλέον μια εντελώς άτυπη έρευνα και στατιστική, οδηγήθηκα (όχι με επιστημονικούς όρους, απλοϊκά μα καθαρά) στο συμπέρασμα πως μάλλον είχαν δίκιο τελικά. Η ελληνική γλώσσα είναι "πλουσιότερη" κι αυτό δεν βασίζεται απλά και μόνο στην υπεροχή των γλωσσικών λημμάτων που την αποτελούν (και που ξεπερνούν κατά τεράστια νούμερα την δεύτερη στη λίστα γλώσσα). Ούτε μόνο γιατί έχει γραμματικά ή συντακτικά φαινόμενα τα οποία δεν διαθέτουν άλλες γλώσσες όπως παρατηρώ, αν και διαθέτουν αρκετά από αυτά, τμηματικά. Όχι όλα και ακέραια.
Είναι πλουσιότερη για όλα αυτά μαζί και επιπλέον γιατί οι γλωσσικοί συνδυασμοί που επιτρέπει να γίνουν, είναι λογικά πολλαπλάσιοι (γεωμετρικά) κι αυτοί οι συνδυασμοί δεν είναι απλά γράμματα σκόρπια πάνω σε χαρτιά, με μια αύξηση στον αόριστο ή μια κοινή κατάληξη στον μέλλοντα και τέλος ο κανόνας. Είναι επιπλέον γεμάτη έννοιες που για να τις γνωρίζεις κάποιος σε έχει τιμήσει με τη διδασκαλία του κι αν τις χρησιμοποιείς είναι ο κόσμος της Γλώσσας σου και η Επικοινωνία σου πολλαπλάσια ευρύτερα και είναι δυνατόν αυτό να ικανοποιήσει μεγαλύτερο κομμάτι των ανθρώπινων αναγκών σου. Έστω των πολυτελών όπως κάποιος πρόχειρα θα θέσει, αφού τη σωματική τροφή θεωρεί ως βασική και πρώτη ανάγκη (κι όμως, καμιά φορά αυτή η "πολυτελής" ανάγκη, στέκεται εμπόδιο στην κάλυψη της βασικής).
Η περιέργεια μου (κακός ημιμαθείς αυτός με την μεγάλη περιέργεια, το παραδέχομαι!) με οδήγησε πιο πέρα. Άρχισα να ''ανακαλύπτω'' περισσότερα. Όπως ανέφερα, οι φράσεις έχουν νοήματα πέρα από τα "πρώτης κοπής" για τα οποία πρέπει να τροχίσεις νου ώστε να κατανοήσεις. Άσκηση που σαν όλες έχει ανάγκη από επανάληψη για να φέρει αποτελέσματα... Η άσκηση του νου δεν είναι πολυτέλεια! Είναι ανάγκη αν μιλάμε για μια μορφωμένη κι εξελιγμένη κοινωνία με κριτική και επικοινωνιακή ικανότητα. Οι βάσεις μπαίνουν στην παιδική ηλικία, δεν αποκτούνται ούτε ασκούνται με το... χαρτί του στρατού!
Έπεσαν, λοιπόν, στα χέρια μου άλλα στοιχεία που δίνουν πλούσιο υλικό, για σχολικά παιχνίδια ενέσεων γνώσης. Για νεαρούς μαθητές που δεν είναι σε θέση να "αποστηθίσουν" τους 21 λόγους του Ισοκράτη, μα σίγουρα μπορούν να καταλάβουν μέσα από το παιχνίδι τα σχήματα των γραμμάτων και την ιστορία τους. Να μάθουν μπερδεύοντας μύθους και φαντασία (επίσημα, απενοχοποιημένα και με το νόμο) πως πίσω από κάθε γράμμα υπάρχει ένα κομμάτι φιλοσοφίας και μαθηματικών. Πως δεν μπήκαν τυχαία τα γράμματα στη θέση που τα βλέπουν τα μάτια μας και το όνομά τους δεν ορίστηκε επίσης τυχαία. Έχει σημασία ακόμα και το σχήμα τους! Το ίδιο και η ονομασία των ουσιαστικών. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις υπάρχει μια λογική εξήγηση που οδηγεί στο όνομα, σε αντίθεση με πολλές, νεότερες γλώσσες, για τις οποίες είναι πιθανό μια ομάδα ειδικών, σοφών και πανεπιστημιακών, να κάθισε ένα απόγευμα και να όρισε πως η καρέκλα θα λέγεται chair, βάζοντας απλά μερικούς συνδυασμούς από φωνήεντα και σύμφωνα σε μια κάπως τυχαία σειρά.
Γλώσσα... μαγεία!
Κι όσο ανακαλύπτεις κάτι, ας είναι πιο πριν από άλλους το έδαφος γνωστό, πας λίγο παραπέρα στο μικρό σου προσωπικό ταξίδι γνώσης με συναισθήματα ευχάριστα συν τοις άλλοις. Με ικανοποίηση πως εκείνη τη στιγμή ταΐζεις λιγάκι το άλλο σου μισό που δεν είναι άλλο από το πνεύμα σου. Ένα μισό πιο άτυχο από εκείνο που ταΐζουμε καθημερινά, έστω και με τοξίνες!
Μην υποτιμηθεί η επίδραση των θετικών συναισθημάτων στο ρεαλιστικό κομμάτι της ζωής, στην πάλη για απόκτηση του επιούσιου!
Αυτή η γλώσσα λοιπόν, που ναι μεν διδάσκεται, που χρησιμοποιείται ακόμα σε κάθε επιστήμη, που δίνει λύση σε παγκόσμια προβλήματα κι εμπνέει σύγχρονες ανακαλύψεις, αλλά δεν διδάσκεται ως native, είναι "νεκρή"!
Σαφώς κι εν τω μεταξύ έμαθα τον όρο. Έτσι, τοποθέτησα κι εγώ για μια ημέρα την Μητέρα των Γλωσσών και της Φιλοσοφίας, στο ίδιο "νεκροταφείο" με άλλες "νεκρές" γλώσσες, για να είμαι εντάξει με τους "ελεύθερους" και τους "μοντέρνους" κι εκτός των άλλων να μην έχω και θέμα με δικές μου δηλώσεις πως ‘‘δεν είμαι λάτρης της παράδοσης’’, δικαιολογώντας έτσι την αδυναμία μου να είμαι εγώ αυτή που θα φέρει τον Τσάμικο στα χέρια της επόμενης γενιάς.
Νεκρή λοιπόν.
Νεκρό είναι κάτι που ήρθε και πέρασε. Άφησε ή δεν άφησε κάτι στο διάβα του και τώρα αιωνία η μνήμη του και το (συμβολικό ή όχι) χώμα που το σκεπάζει. Ούτε στάχτη. Ούτε ανάμνηση σε λίγο.
Μα τι λέμε!
Πάνω από πόσους τάφους (δικαίως ή αδίκως) φωνάξαμε "δεν πέθανες ποτέ" και με απλωμένη τη γροθιά "θα μείνεις πάντα ζωντανός στη μνήμη μας"; Για ανθρώπινες μονάδες που είναι πιθανόν να μην πρόσφεραν ποτέ κάτι πραγματικά σημαντικό!
Κι έτσι πριν καλά καλά εξοικειωθώ με τον όρο, αναρωτιέμαι γιατί έχει γίνει αποδεκτός για ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ γλώσσα. Κάθε γλώσσα ‘‘μιλάει’ για ένα πολιτισμό. Οι νεκροί δεν μιλούν! Κάθε γλώσσα κουβαλάει ιστορία. Οι νεκροί δεν ''κουβαλούν''. Η ιστορία τιμωρεί αν την "νεκρώσεις". Αν οι γλώσσες που δεν διδάσκονται as native θεωρούνται νεκρές, οι λαοί τους που επιτρέπουν αυτό τον (συμβολικό έστω) θάνατο, είναι καταδικασμένοι να πεθάνουν οι ίδιοι. Και να ξεχαστούν.
Η Αρχαία Ελληνική Γλώσσα κι όσα κουβαλάει στους ώμους της κατάφερε να υπάρξει για πάνω από 3 χιλιάδες χρόνια και δεν επιθυμώ να είμαι εγώ που θα υπογράψω το πιστοποιητικό θανάτου της!
‘‘Νεκρές’’ οι φτηνές και εντελώς επιφανειακές δικαιολογίες τύπου "διδάσκονται πολλές ώρες και με λάθος τρόπο". Είναι καθήκον, υποχρέωση και... στοίχημα, να βρούμε τρόπο βελτίωσης του "μέσου" πριν σκοτώσουμε το "μήνυμα".
Θέλει μόνο όραμα, φαντασία, όρεξη και αγάπη!
*Σαφώς κι αυτό δεν είναι επιστημονικό ντοκουμέντο, αλλά μια προσωπική απλοϊκή υπόθεση. Υπάρχουν στοιχεία που αναφέρονται σε ταξίδια προς Ευρώπη και βόρεια Αφρική των διάσημων της εποχής για την ναυτική τους δύναμη, Φοινίκων, όπου έκαναν γνωστό το αλφαβητικό τους σύστημα. Έτσι ήρθαν σε επαφή μαζί του οι Έλληνες, όπου το υιοθέτησαν (με τις γνωστές προσθήκες σε φωνήεντα) και αργότερα ‘‘παρέδωσαν’’ στους Ετρούσκους. Εκείνοι έκαναν τις δικές τους μετατροπές πριν το ‘‘παραδώσουν’’ με τη σειρά τους στους Ρωμαίους. Κι άλλα πολλά...
